Ο Σακχαρώδης Διαβήτης χαρακτηρίζεται από παθολογικά υψηλές συγκεντρώσεις γλυκόζης στο αίμα. Υπάρχουν δύο βασικές μορφές αυτού : ο Τύπος Ι (ινσουλινοεξαρτώμενος) σε ασθενείς με βάρος φυσιολογικό ή σχεδόν φυσιολογικό που εύκολα γίνονται κετωτικοί και ο Τύπος ΙΙ (μη ινσουλινοεξαρτώμενος), κατα τον οποίο οι ασθενείς είναι συχνά παχύσαρκοι. Η διατροφή αποτελεί σήμερα μία βασική παράμετρο για την αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη. Βασικός στόχος της Δαιτροφής είναι η Κάλυψη των εξατομικευμένα διατροφικών αναγκών κάθε ασθενή, η Διατήρηση Ιδεώδους Βάρους του, η Επίτευξη Ευγλυκαιμικής Κατάστασης και η διατήρηση του επιπέδου των λιπιδίων στο αίμα σε λογικά επίπεδα.
Η “American Diabetes Association” (“ADA”) έχει προβεί σε μία σειρά συστάσεων για ασθενείς που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη, οι οποίες φαίνονται παρακάτω :
Γενικές Συστάσεις
- Περιορισμός του λίπους
- Περιορισμός της Χοληστερόλης
- Αύξηση της κατανάλωσης Φυτικών Ινών
- Αποφυγή δίαιτας που δεν είναι θρεπτικά ισορροπημένη
- Μείωση της πρόσληψης του άλατος
- Μείωση της κατανάλωσης οινοπνεύματος
- Διατήρηση του επιθυμητού σωματικού βάρους
Συστάσεις για το Τύπο Ι
- Κατανάλωση επαρκούς ποσότητας ενέργειας
- Κατανάλωση τροφής σε τακτικές ώρες
- Τακτική σωματική άσκηση
- Περιορισμός πρόσληψης κεκορεσμένου λίπους στο 10% των θερμίδων ή λιγότερο
- Περιορισμός πρόσληψης απλών σακχάρων.
Συστάσεις για τον Τύπο ΙΙ
- Περιορισμός της πρόσληψης θερμίδων
- Κατανάλωση τακτικών & καλά ισορροπημένων γευμάτων
- Αυξημένη άσκηση
Ειδικότερα οι βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται για την διαμόρφωση του διαιτολογίου ενός ασθενούς που πάσχει απο Σακχαρώδη Διαβήτη είναι :
Η κάλυψη των ενεργειακών απαιτήσεων
Οι ενεργειακές απαιτήσεις είναι σύμφωνες με τις ενεργειακές απαιτήσεις ενός ανθρώπου με μή παθολογικό πρόβλημα, δηλαδή η κατανομή των θερμίδων γίνεται σε ποσοστό 50 – 55% από Υδατάνθρακες (ρύζι, μακαρόνια, πατάτες, ψωμι, κ.λ.π), 12 – 20% από Πρωτεϊνες (κρέας, ψάρι, γάλα, τυρί, γιαούρτι κ.λ.π) και ένα ποσοστό 20 – 30% από Λίπος (λάδια, ξηροί καρποί κ.λ.π). Προσοχή πρέπει να δωθεί στα παιδιά όπου οι απαιτήσεις σε πρωτεϊνες είναι πιο αυξημένες λόγω της ανάπτυξης αυτών. Σε καμια περίπτωση όμως το ποσοστό των πρωτεϊνών δεν πρέπει να ξεπεράσει το ποσοστό του 20% των συνολικών θερμίδων του διαιτολογίου. Οι ανάγκες σε ενέργεια υπολογίζονται απο το Β.Μ (Harris – Benedict) και την φυσική δραστηριότητα.
Για παιδιά και εφήβους πιο συγκεκριμένα :
ΗΛΙΚΙΑ Kcal / Kgr Β.Σ
Παιδιά
0 – 12 μηνών ~ 120
1 – 2 ετών 80 – 100
Κορίτσια
11 – 15 ετών ~ 35
>= 16 ετών ~ 30
Αγόρια
11 – 15 ετών 50 – 80 (65)
16 – 20 ετών 50 – 80 (65)
Ελαττωμένη δραστηριότητα ~ 30
Μέτρια δραστηριότητα ~ 40
Αυξημένη δραστηριότητα ~ 50
Η κάλυψη των εξατομικευμένων αναγκών
Εκτός του θέματος της ηλικίας, όπου οι πρωτεϊνικές ανάγκες μεταβάλλονται, υπάρχουν και κάποιες άλλες καταστάσεις όπου το διαβητικό άτομο χρειάζεται ιδιαίτερη μεταχείρηση, δηλαδή, σε κατάσταση εγκυμοσύνης, θηλασμού, εγκαύματος ή κάποιου άλλου παθολογικού προβλήματος, σε περίπτωση που το άτομο αθλήτε ή έχει κάποιο ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Σε αυτήν τη περίπτωση το διαιτόλογιο συντάσσεται μετά από τον υπολογισμό όλων των παραπάνω παραμέτρων. Ορισμένες φορές περιορίζουμε την πρόσληψη πρωτεϊνών σε διαβήτη τύπου Ι (ινσουλινοεξαρτώμενο), γιατί τα άτομα αυτα εμφανίζουν πιο συχνά νεφροπάθεια.
Διατήρηση Ευγλυκαιμικής κατάστασης σε όλη την διάρκεια της ημέρας
Για την διατήρηση της ευγλυκαιμικής κατάστασης πρέπει να γίνεται ένας έλεγχος των προσλαμβανομένων θερμίδων, αυτός ο έλεγχος δεν κατευθύνεται τόσο στη ποσότητα των προσλαμβανόμενων υδατανθράκων αλλά στη ποιοτική διαφοροποίηση αυτών, στην κατανομή της πρόσληψης τους και σε γενικότερες διατροφικές επιλογές που είναι δυνατόν να τροποποιούν την μεταγευματική καμπύλη. Βασικό κριτήριο για την επιλογή υδατανθρακούχων τροφών είναι, ο χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης. Γλυκαιμικός Δείκτης καλείται η ποσοστιαία αντίδραση που προκαλεί η θρεπτική ουσία στην γλυκόζη του αίματος δύο ώρες μετά την απορρόφηση της, σε σχέση με την αντίστοιχη αντίδραση που προκαλεί η ισοδύναμη ποσότητα γλυκόζης (γλυκαιμικός δείκτης =100). Με άλλα λόγια είναι ο ρυθμός που το σάκχαρο του αίματος αυξάνεται και μειώνεται μετά την κατανάλωση μιάς συγκεκριμένης τροφής.
Όσο χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη έχει μία τροφή τόσο καλύτερα αφομοιώνεται προκαλώντας ήπια έκκριση ινσουλίνης και προστατεύοντας από απότομες μεταπτώσεις του σακχάρου στο αίμα. Η ήπια έκκριση ινσουλίνης δίνει στον οργανισμό την δυνατότητα για μεγαλύτερη λιπόλυση και καύση λιπαρών οξέων, και προστασία του γλυκογόνου.
Ο γλυκαιμικός δείκτης ορισμένων τροφών φαίνεται στον παρακάτω πίνακα
ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΙ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΣΤΑ 100 ΓΡΑΜ.
ΤΡΟΦΗ ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ
Μαλτόζη 100+
Γλυκόζη 100 100
Πατάτες Ψητές 90 – 100 13
Καρότα 92 10
Κόρν – Φλεϊκς 80 – 90
Μέλι 87 22
Weetabix 70 – 80
Ρύζι Άσπρο 70 – 80
Μαύρο Ψωμί 72 49
Muesli 60 – 70
Ρύζι Μαύρο 60 – 70
Μπισκότα Digestive 60 – 70
Άσπρο Ψωμί 69 55
Μήλο 65 14
Σταφίδες 64 77
Μπανάνες 62 22
Ζάχαρη 59 100
Ζυμαρικά 59 51
Καλαμπόκι 59 19
Αρακάς 51 12
Γλυκοπατάτες 51 20
Κουάκερ 49 10
Ψωμί Σίκαλης 42 45
Πορτοκάλια 40 12
Ντομάτες 38 13
Ψάρι – Κρέας – Ασπράδι38 0
Γιαούρτι 5% 36 5
Αχλάδια 34 14
Γάλα πλήρες 34 5
Γάλα αποβουτυρωμένο 32 5
Φακές 29 19
Φασόλια 29 21
Γκρέϊπ φρούτ 26 4
Δαμάσκηνα 25 19
Κεράσια 23 6
Φρουκτόζη 20 100
Φασόλια Σόγιας 15 11
Προτιμώνται οι σύνθετοι υδατάνθρακες (αμυλούχες τροφές) έναντι των μόνο- και δισακχαριτών. Έτσι με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η γρήγορη απορρόφηση των τελευταίων που οδηγεί σε απότομες αυξήσεις της γλυκόζης στο αίμα. Έτσι η πρόσληψη ζάχαρης, εφόσον αυτή δεν υπερβαίνει το 5% του συνόλου των ημερήσιων υδατανθράκων δεν αποκλείεται. (Βοηθά στην ελεύθερη αντίληψη του διαβητικού για τη δίαιτα του, ότι τίποτα δεν απαγορεύεται)
Η κατανομή της τροφής σε συχνότερα μικρά γεύματα και η συνεπής τήρηση τους είναι βασικό ώστε να μην υπάρχουν αυξομειώσεις της γλυκόζης του αίματος.
Επίσης η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών ( ~ 30γρ.) επιβραδύνει την απορρόφηση των υδατανθράκων με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι μεταγευματικές υπογλυκαιμίες. Ιδιαίτερα ευνοϊκή είναι η χρήση διαλυτών φυτικών ινών (φασόλια, φακές, αρακάς, βρώμη, μήλο, πορτοκάλι). Παρόλα αυτά όμως καλό είναι να γίνεται και κατανάλωση αδιάλυτων φυτικών ινών (ψωμί ολικής άλεσης, δημητριακά ολικής άλεσης, μαύρο ρύζι, μπισκότα και φρυγανιές ολικής άλεσης).
Η κατανάλωση οινοπνεύματος πρέπει να συνυπολογίζεται από πλευράς θερμίδων, και επίσης είναι σκόπιμο σε διαβητικούς ασθενείς να μην ενθαρρύνεται η κατανάλωση αυτού, λόγω του αυξημένου κινδύνου πρόκλησης υπογλυκαιμίας, και ιδιαίτερα σε αυτούς που παίρνουν ινσουλίνη ή υπογλυκαιμικά φάρμακα. Επιτρέπονται 1 – 2 ισοδύναμα αλκοόλ, μία φορά την εβδομάδα ( όπου 1 ισοδύναμο : ~ 150ml κρασί, ~ 300ml μπύρα, ~ 50ml ποτού απόσταξης). Επίσης καλό είναι να γίνεται η κατανάλωση του αλκοόλ με φαγητό, αλλά απαγορεύεται αυστηρά σε άτομα που πάσχουν από υπερτριγλυκεριδαιμία, παγκρεατίτιδα, γαστρίτιδα, νεφρικά ή καρδιακά προβλήματα
Πρέπει να γίνεται έλεγχος των λιπιδίων
Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον έλεγχο των λιπιδίων γιατί η υπερλιπιδαιμία είναι φαινόμενο κοινό στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Το λίπος πρέπει να αποτελεί λιγότερο από 30% της ενέργειας, εκ των οποίων, ένα 10% πρέπει να είναι κορεσμένα λιπαρά οξέα, 12% μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, 6% πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ενώ λιγότερο από 2% πρέπει να είναι τα trans λιπαρά οξέα. Επίσης ένα μεγάλο ποσοστό των διαβητικών ασθενών ιδιαίτερα αυτών που πάσχουν από μη ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη είναι υπερτασικοί.
Πρέπει να προτιμώνται κυρίως φυτικά έλαια αντί των ζωϊκών προϊόντων (αυγό, κρέας) και επίσης καλό είναι η κατανάλωση προϊόντων με τροποποιημένη περιεκτικότητα σε λιπίδια (Διαιτητικά προϊόντα ή αλλιώς Light).
Επιπλέον :
Σε ινσουλινοεξαρτώμενους ασθενείς , όταν μειώνεται η γλυκόζη στα ούρα παρατηρείται αύξηση του βάρους αυτών, στη περίπτωση αυτή αυξάνουμε την ινσουλίνη.
Σε περίπτωση υπογλυκαιμίας – γλυκόζη αίματος <70mgr/dL – είτε λόγω αυξημένης χορήγησης ινσουλίνης, είτε λόγω αυξημένης άσκησης, είτε λόγο φαγητού, πρέπει να γίνεται κατανάλωση 15γρ υδατανθράκων *, στη συνέχεια αναμένουμε για 10 – 15 λεπτά, και ελέγχουμε τη γλυκόζη. Σε περίπτωση που η γλυκόζη είναι <80mgr/dL, καταναλώνονται άλλα 15γρ υδατανθράκων.
Ο έλεγχος της γλυκόζης πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα (πριν από κάθε γεύμα , και πριν από τον ύπνο). Κάθε 1 – 2 ώρες πρέπει να γίνεται κατανάλωση 15γρ. Υδατανθράκων ή κάθε 3 – 4 ώρες, κατανάλωση 50γρ. Υδατανθράκων. Σε περίπτωση που η γλυκόζη του αίματος είναι >240mgr/dL, τότε ίσως δεν χρειάζεται η κατανάλωση όλου του ποσού. Επίσης κάθε ώρα πρέπει να γίνεται κατανάλωση 250 – 350ml υγρών (νερού, τσάϊ κ.λ.π). Το νερό μπορεί να αναμειχθεί με την πηγή υδατανθράκων (π.χ νερό με χυμούς). Τέλος σε περίπτωση εμετού, διάρροιας ή πυρετού, κατανάλωση μικρών ποσοτήτων αλατιού και πιο συχνή κατανάλωση υγρών για αντικατάσταση ηλεκτρολυτών.
ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΝ 15 ΓΡ. ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ
Ζελέ ½ φλυτζ.
Μέλι 1 κ.σ
Μήλο χυμός ½ φλυτζ.
Πορτοκάλι χυμός ½ φλυτζ.
Γάλα 0% 1 φλυτζ.
Σταφίδες 2 κ.σ
Coca – Cola ½ φλυτζ.
Ζάχαρη 4 κ.γ.
Gatorade 1 φλυτζ.
Καραμέλες σκληρές 5
Οι ειδικές τροφές που αναγράφουν στην συσκευασία «ΓΙΑ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ» δεν έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής ότι παρουσιάζουν πλεονεκτήματα, επιπλέον καλλιεργούν κλίμα μειονεκτικότητας.Όσον αφορά τις τεχνιτές γλυκαντικές ουσίες, αυτές δεν έχουν αποδειχτεί ευεργετικές (τουλάχιστο για μακροχρόνια χρήση).
Γενικότερα η χρήση όλων των παραπάνω σκευασμάτων θεωρείται αποδεκτή αλλά όχι συνιστώμενη.
Όσον αφορά την φρουκτόζη, δεν φαίνεται να προκαλεί έκκριση ινσουλίνης (ανεξάρτητα από τη μεταβολική μετατροπή της σε γλυκόζη) ή να χρειάζεται την ύπαρξη ινσουλίνης για να εισχωρήσει στα κύτταρα. Οι εξετάσεις ανοχής στη φρουκτόζη δείχνουν σχετικά επιπεδωμένες καμπύλες γλυκόζης στο αίμα. Για τους λόγους αυτούς, η φρουκτόζη προτείνεται σαν ασφαλής εναλλακτική λύση που μπορούν να χρησιμοποιούν οι διαβητικοί ασθενείς αντί για γλυκαντικές ύλες που περιέχουν γλυκόζη. Προσοχή !!! όμως γιατί σε μεγάλες ποσότητες, μεταβολίζεται αμέσως και προκαλεί σημαντική άνοδο των επιπέδων της γλυκόζης και ινσουλίνης στο αίμα.
Ότι καλύτερο είναι η διατροφολογική εκπαίδευση του ασθενούς, έτσι ώστε να μπορεί να προσαρμόζει με τον καιρό, μόνος του το διαιτολογιό του.Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στους παιδιατρικούς ασθενείς. Η μεγάλη προσπάθεια που απαιτεί η εντατική ινσουλινοθεραπεία, ο συνεχής έλεγχος λιπιδίων και σακχάρου, η τήρηση συγκεκριμένου προγράμματος διατροφής αλλά και ο φόβος των επιπλοκών, οδηγούν τόσο τα παιδιά όσο και τους γονείς αυτών σε μη σωστή αντιμετώπιση των πραγμάτων. Σημαντικό είναι η σωστή ενημέρωση των
——————————————————————————–
Nutri – Care
Λ. Αλεξάνδρας 192β – Αμπελόκηποι
Λ. Ιασωνίδου 54β – Ελληνικό
Γράφουν οι Διατροφολόγοι – Διαιτολόγοι
Ιωάννης Μ. Σουπιός
Σπυριδούλα Δ. Νταφλάκη
Αρθρογράφος: