“Όταν άρχισα ν’ αγαπώ τον εαυτό μου πραγματικά, κατάλαβα σε πόσο δύσκολη θέση έρχονταν κάποιος με το να του επιβάλλω τις επιθυμίες μου, παρότι ήξερα ότι ούτε ήταν η κατάλληλη στιγμή ούτε ο άνθρωπος ήταν έτοιμος, ακόμα κι’ αν αυτός ο άνθρωπος ήμουν εγώ. Σήμερα ξέρω ότι αυτό το λέμε αυτοεκτίμηση”. (Charlie Chaplin)
“Το να πιστέψει κανείς στον εαυτό του είναι σαν ένα μακρύ ταξίδι. Θα χαθείτε στο δρόμο, θα αναρωτηθείτε αν είστε φτιαγμένοι γι’ αυτό, θα χάσετε την πίστη σας. Όμως συνεχίζοντας να προχωράτε, θα ξαναβρείτε μπροστά σας τον σκοπό του ταξιδιού σας” . (Βογιατζή Λ.)
Ξεκινώντας από την λέξη αυτοεκτίμηση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ουσιαστικά είναι η εντύπωση που έχει κάθε άτομο για την αξία του. Είναι ο τρόπος που βλέπει τις επιτυχίες αλλά και τις αποτυχίες του και η γνώση ότι αξίζει να αγαπηθεί και να γίνει αποδεκτός από το περιβάλλον του (οικογενειακό και κοινωνικό). Είναι το αίσθημα ότι αξίζω γι’ αυτό που είμαι, κι’ όχι γι’ αυτό που έχω καταφέρει. Η αποδοχή του εαυτού μας αποτελεί τη βάση της ψυχικής ισορροπίας και βοηθάει το άτομο να διατηρεί ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις. Εκτός όμως από την εικόνα που έχουμε εμείς για τον εαυτό μας, η οποία έρχεται συχνά σε αντίθεση με την εικόνα που έχουν οι άλλοι για εμάς, έχουμε και μια εικόνα ενός «ιδανικού εαυτού», που θα θέλαμε να είμαστε και που επιδιώκουμε να φτάσουμε. Όσο πιο κοντά βρίσκονται αυτές οι δύο εικόνες που έχουμε για τον εαυτό μας, τόσο πιο μεγάλη θα είναι και η αυτοεκτίμηση μας. Από την άλλη πλευρά, αυτοπεποίθηση μπορεί να οριστεί ως η εμπιστοσύνη που έχει το άτομο στον εαυτό του, τις ικανότητες του, τα όρια του. Στην ουσία, διαθέτει μια ρεαλιστική άποψη για τον εαυτό του, η οποία του επιτρέπει να τον διατηρεί σε ισορροπία.
Η εικόνα που διαμορφώνει το κάθε άτομο για τον εαυτό του χτίζεται από την αλληλοεπίδραση των προσωπικών εμπειριών και των αξιολογήσεων που θα δεχτεί από τους σημαντικούς, για το κάθε άτομο, ανθρώπους (γονείς, δασκάλους, συνομήλικους) στη διάρκεια της ζωής του. Ο ψυχαναλυτής Eric Erikson ανέλυσε τα στάδια της ψυχολογικής ανάπτυξης του ατόμου και συσχέτισε αυτό που πρέπει να πετύχει το παιδί σε κάθε στάδιο της ανάπτυξης του με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της μετέπειτα προσωπικότητας του. Τα στάδια αυτά είναι τα εξής:
• 0 – 1 έτους: το παιδί εξαρτάται εξ’ ολοκλήρου από τους γονείς του και μαθαίνοντας να δέχεται την αγάπη και την φροντίδα τους αναπτύσσει αισθήματα όπως ασφάλεια, εμπιστοσύνη και αισιοδοξία, τα οποία θα το συνοδεύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αν όμως δεν λάβει σε ικανοποιητικό βαθμό την προσοχή των γονιών και της μητέρας ειδικότερα, στο μέλλον, δεν θα μπορεί να εμπιστευτεί τον εαυτό του, τον κοινωνικό του περίγυρο και τη ζωή γενικότερα.
• 1 – 3 ετών: από αυτή την ηλικία και έπειτα, το παιδί αρχίζει να διεκδικεί την ανεξαρτησία του, σε μία προσπάθεια να κάνει κάποια πράγματα από μόνο του, χωρίς την βοήθεια των γονιών του (π.χ. να ντύνεται, να τρώει). Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό στάδιο για την μετέπειτα πορεία του παιδιού, καθώς τώρα θα φάνει αν θα μπορέσει να αυτονομηθεί αποκτώντας με αυτόν τον τρόπο την αυτοεκτίμηση του ή θα αισθάνεται ανασφάλεια και ντροπή που θα τον συνοδεύουν σ’ όλη την διάρκεια της ζωής του. Εδώ βέβαια, παίζει καταλυτικό ρολό η στάση των γονιών. Ωφείλουν, να επιτρέψουν στο παιδί να κάνει λάθη, μαθαίνοντας έτσι από τις αποτυχίες του. Αν δεν το κάνουν και το έχουν μία ζωή «προστατευμένο», το παιδί θα αμφιβάλει για τις ικανότητες του και θα θέλει πάντα να στηρίζεται σε κάποιον άλλον, δημιουργώντας μ’ αυτόν τον τρόπο σχέσεις εξάρτησης.
• 6 – 12 ετών: το παιδί βρίσκεται πλέον στη σχολική ηλικία και κρίνεται όχι μόνο από τους γονείς για τις δεξιότητες του αλλά και από τους δασκάλους και τον κοινωνικό περίγυρο γενικότερα. Η στάση τους (κυρίως τον γονιών) απέναντί του θα πρέπει να είναι υποστηρικτική και ενθαρρυντική σε κάθε του προσπάθεια, αλλιώς θα αισθάνεται μία ζωή ανεπάρκεια για τον εαυτό του.
• 12 – 20 ετών: η εφηβεία είναι μία πολύ δύσκολη περίοδος και για το παιδί και για τους γονείς. Το παίδι από τη μία πλευρά, προσπαθεί να ενταχθεί σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, ψάχνοντας την «ταυτότητα» του, έρχεται σε «σύγκρουση» με του γονείς του, προσπαθεί να τους απομυθοποιήσει και καταλήγει να αισθάνεται μοναξιά. Όλη αυτή η πορεία είναι πολύ σημαντική για την εξέλιξη της προσωπικότητας του παιδιού, καθώς μέσα από τις συγκρούσεις και τις αναζητήσεις, μαθαίνει να σέβεται τον εαυτό του, να έχει αυτοπεποίθηση, να δοκιμάζει τα όρια του και να αναγνωρίζει τις ικανότητες του. Οι γονείς από την πλευρά τους, καλούνται να φανούν δυνατοί και να αντιμετωπίσουν με όση ψυχραιμία μπορούν, την «απορριπτική» συμπεριφορά του παιδιού τους.
Με την παραπάνω αναδρομή στο παρελθόν, είδαμε πόσο καταλυτικό ρόλο παίζει η παιδική ηλικία και κυρίως η στάση των γονιών απέναντι στις «συγκρούσεις» που βιώνει το παιδί σε κάθε στάδιο της ανάπτυξης του και στην μετέπειτα εξέλιξη της προσωπικότητας του. Συνεπώς, η πρώτη μορφή εγκατάλειψης που βιώνει το άτομο, προέρχεται ουσιαστικά από τους άλλους.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά των ατόμων εκείνων που «πέρασαν» τα στάδια της παιδικής τους ηλικίας με τέτοια «επιτυχία» που να τους επιτρέπει να έχουν ως ενήλικοι μια ικανοποιητική εκτίμηση για τον εαυτό τους και ποια είναι εκείνα που δεν είχαν μια τόσο «ομαλή» παιδική ηλικία, ώστε να μπορούν να ανήκουν στη κατηγορία των ατόμων με αυτοεκτίμηση;
Άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση:
• Δέχονται την αρνητική κριτική από τους άλλους
• Είναι και νιώθουν αυτόνομα κι’ όχι εξαρτημένα από το κοινωνικό τους περιβάλλον
• Διαθέτουν συγκρότηση, αυτοέλεγχο και εσωτερική ισορροπία
• Αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και τολμούν να δοκιμάσουν νέες δραστηριότητες
• Αναλαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν
• Προσφέρουν αλλά και ξέρουν πώς να δέχονται τα θετικά συναισθήματα από τους συνανθρώπους τους
• Ξέρουν να διαχειρίζονται και τελικά να ξεπερνούν το άγχος, τη θλίψη, τον θυμό
Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση:
• Συμπεριφέρονται στον εαυτό τους χωρίς αίσθημα ευθύνης και φροντίδας
• Στεναχωριούνται υπερβολικά από τις αποτυχίες τους
• Επικεντρώνονται στα αρνητικά στοιχεία μιας κατάστασης
• Με δυσκολία δέχονται φιλοφρονήσεις
• Χαρακτηρίζονται από ευθιξία και χαμηλές αντοχές στις συντροφικές τους σχέσεις
• Έχουν έλλειψη εμπιστοσύνης στις προσωπικές τους απόψεις
• Έχουν χαμηλές προσδοκίες για τη ζωή
• Δεν τόλμούν να εκφράσουν τις ανάγκες τους / απαιτήσεις τους και να διεκδικήσουν αυτά που επιθυμούν
• Έχουν αναπάντεχες εκρηκτικές συμπεριφορές
• Πάσχουν από διαταραχές στη συγκέντρωση, στον ύπνο και στην διατροφή
• Προσαρμόζουν την ζωή τους στις επιθυμίες και τις απαιτήσεις των γύρων τους και δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης
• Η απόδοση στον χώρο εργασίας δεν ανταποκρίνεται στις δυνατότητες τους
• Αντιδρούν αρνητικά στην κριτική των άλλων, ακόμα κι’ αν αυτή είναι θετική
• Η στάση τους απέναντι στους άλλους είναι αυστηρή και εστιάζουν κυρίως στα ελαττώματα τους, χωρίς ίχνος επιείκειας
Αν κάποιοι από εσάς πιστεύετε ότι ανήκετε στην πρώτη κατηγορία, τότε θεωρήστε από τους προνομιούχους, καθώς είστε ευτυχισμένοι και ολοκληρωμένοι άνθρωποι. Αν πάλι κάποιοι άλλοι θεωρείτε ότι ανήκετε στην δεύτερη περίπτωση, είναι καιρός ν’ αλλάξετε τον τρόπο που αντιλαμβάνεστε τις καταστάσεις που συμβαίνουν γύρω σας, να βγείτε από την ασφάλεια που νομίζετε ότι σας προσφέρει το «καβούκι» σας και να ρισκάρετε, εγκαταλείποντας τον τρόπο που ζούσατε μέχρι τώρα. Άλλωστε, όπως έλεγε και η Keller H. “Η απόλυτη ασφάλεια είναι ουτοπία…δεν υπάρχει ούτε στη φύση, ούτε στην κοινωνία. Μακροπρόθεσμα, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει εξοβελίσει κάθε κίνδυνο και κάθε ρίσκο από τη ζωή του. Η ζωή είναι μία παράτολμη περιπέτεια”.
Ας δούμε λοιπόν, τα «τολμηρά» εκείνα βήματα που οδηγούν στο να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και να του προσφέρουμε όσα αξίζει:
• Ζήστε τη ζωή σας όπως εσύ θέλετε και μην επιτρέπετε σε κανέναν να σας κατευθύνει είτε άμεσα είτε έμμεσα
• Να έχετε επίγνωση και να αποδέχεστε τις συνέπειες των επιλογών σας
• Προσπαθήστε να δείτε τον εαυτό σας χωρίς να τον συγκρίνετε με κάποιον άλλον ή με κάποιο ιδανικό άτομο της φαντασίας σας
• Ενίσχυστε τις γνώσεις σας και αυξήστε τις δραστηριότητες σας γιατί με το να εξελίσσεστε θα νιώθετε καλύτερα με τον εαυτό σας και θα μάθετε τα όρια του. Επιχειρήστε πράγματα που μέχρι τώρα δεν τολμούσατε να κάνετε και θα μάθετε καλύτερα τις δυνατότητες αλλά και τις αδυναμίες του εαυτού σας, μέσα από το κάθε αποτέλεσμα που θα προκύπτει
• Κρατήστε αντικειμενική στάση απέναντι σε κάθε αντιξοότητα της ζωής και αντιμετωπίστε κάθε δυσκολία ως θέμα που πρέπει να βρείτε μια λύση και όχι ως απόδειξη για το πόσο ανίκανοι είστε
• Φροντίστε να κατανοήσετε ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα σ’ αυτό που είστε και σ’ αυτό που κάνετε και μην προσπαθείτε να προσδιορίσετε την αξία σας ανάλογα με τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες σας
• Ξεκαθαρίστε ποιες συμπεριφορές, ποιες επιλογές και ποιοι άνθρωποι μπορούν να σας βοηθήσουν
• Μην σκέφτεστε ότι δεν θα μπορέσετε να πραγματοποιήσετε τα όνειρα σας γιατί οι αρνητικές προσδοκίες δεν θα σας επιτρέψουν να δραστηριοποιηθείτε, με αποτέλεσμα οι φόβοι σας να επαληθευτούν
• Έχετε κάθε δικαίωμα να εξηγείτε στους άλλους πώς θα’ θέλατε να σας συμπεριφέρονται και να μην ανέχεστε κάτι λιγότερο, το οποίο θα έθιγε την αξιοπρέπεια σας
• Μείνετε μακριά από αρνητικούς ανθρώπους, που δεν θα συμμερίζονται τον ενθουσιασμό σας όταν θα μοιράζεστε τα όνειρα σας μαζί τους. Η στάση τους μπορεί να σας δημιουργήσει αμφιβολίες και να εμποδίσει την επιτυχία των στόχων σας. Ασχοληθείτε μόνο μ’ εκείνους που θα σας προσφέρουν, ενθάρρυνση, στήριξη και ερεθίσματα.
• Να δέχεστε με ευχαρίστηση τα κομπλιμέντα που σας κάνουν οι γύρω σας
• Δεν είναι αναγκαίο να ανταποκρίνεστε στις προσδοκίες των άλλων και να τους δίνετε εξηγήσεις είτε γι’ αυτό που κάνετε είτε γι’ αυτό που αισθάνεστε
• Κοιτάξτε τα λάθη σας μέσα από καθρέπτη και όχι μεγεθυντικό φακό
• Μαθαίνοντας να δίνετε αγάπη και υποστήριξη στους άλλους, βοηθάτε τον εαυτό σας να αισθάνεται σημαντικός
• Όταν πετυχαίνετε κάποιο στόχο, ενισχύστε τον εαυτό σας προσφέροντάς του κάποιο δώρο
• Μάθετε κάποιο χόμπι (π.χ. χορό), το οποίο θα σας βοηθήσει να νιώσετε καλύτερα εκτονώνοντας την ενέργεια σας και δυναμώστε το σώμα σας (π.χ. με υγιεινή διατροφή)
• Φροντίστε την εξωτερική σας εμφάνιση, έτσι ώστε να νιώθετε ικανοποιημένοι / ες όταν κοιτάζεστε στον καθρέφτη
• Καταγράψτε τρόπους οι οποίοι θα σας έκαναν να αισθάνεστε όμορφα και κάντε τους πράξη, αλλά δεν θα πρέπει να κοστίζουν σε χρήμα, δεν θα εξαρτώνται από άλλους ανθρώπους και δεν θα έχουν σχέση με το φαγητό (π.χ. ένας περίπατος)
• Μπορείτε να απευθυνθείτε σ’ έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας ο οποίος μέσα από ένα ψυχοθεραπευτικό πρόγραμμα ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης, θα μπορέσει να σας βοηθήσει στο να αποκτήσετε αυτογνωσία και μια πιο θετική εικόνα για τον εαυτό σας. Τα παραπάνω προγράμματα συνήθως εκπαιδεύουν το άτομο σε πολλές, ίσως και περισσότερες από τις παρακάτω δεξιότητες: 1) Μαθαίνω διεκδικητική συμπεριφορά 2) Μαθαίνω να λέω «όχι» 3) Μαθαίνω να πιστεύω στον εαυτό μου 4) Βελτιώνω τις επικοινωνιακές μου δεξιότητες 5) Μαθαίνω να υποστηρίζω τη γνώμη μου. Επίσης μπορούν να βοηθήσουν να αντιμετωπιστούν πεποιθήσεις που αποτελούν εμπόδια για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης σας όπως: ο φόβος της αποτυχίας, αρνητικές σκέψεις, ματαιοδοξία, κοινωνική φοβία
Είναι επιλογή μας να συνεχίσουμε να υποφέρουμε γι’ αυτά τα οποία δεν μας δίνουν στη ζωή οι άλλοι, γι΄ αυτά που δεν προσπαθήσαμε και γι’ αυτά που χάσαμε ή ν’ αρχίσουμε να φροντίζουμε και να προσφέρουμε στον εαυτό μας αυτά που του αξίζουν. Αυτό είναι μια καθαρά προσωπική απόφαση, την οποία την παίρνουμε κάθε μέρα. Τη σωστή στιγμή για την αλλαγή θα μας την υποδείξει μόνο ο εαυτός μας. Τέλος, καλό θα ήταν να θυμόμαστε ότι εμπόδια στη ζωή υπάρχουν και θα υπάρχουν πολλά, κι’ αν δεν εκτιμάμε τον εαυτό μας, βάζουμε από μόνοι μας ακόμα ένα.
——————————————————————————–
Nutri – Care
Λ. Αλεξάνδρας 192β – Αμπελόκηποι
Λ. Ιασωνίδου 54β – Ελληνικό
Αρθρογράφος: Γεντεκάκη Ελένη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια